Mối liên quan giữa Băng cản nước và mạch ngừng bê tông

Mối liên quan giữa băng cản nước và mạch ngừng bê tông là kiểu quan hệ “sinh ra là để cho nhau” : băng cản nước được tạo ra chủ yếu để xử lý chống thấm tại mạch ngừng bê tông (và khe co giãn).

Để thấy rõ, chúng ta sẽ đi từ những khái niệm cơ bản:

1. Mạch ngừng bê tông là gì?

Mạch ngừng bê tông (construction joint) là chỗ ngừng đổ bê tông rồi sau đó đổ tiếp đợt khác lên/áp vào.
Nói đơn giản: chỗ bê tông cũ – bê tông mới “chạm nhau”.

Ví dụ hay gặp:

• Chia đổ tường, vách hầm theo từng đoạn.

• Đổ sàn 2 lần (nửa trái – nửa phải, hoặc hôm nay – hôm sau).

• Đổ bể nước, bể phốt, bể PCCC… theo đợt.

Khác với:

• Khe co giãn (expansion joint): là khe chủ động, cắt rời kết cấu để bù giãn nở nhiệt, lún nền…

• Mạch ngừng: thường là khe bị động, sinh ra do điều kiện thi công (không đổ một lần hết được).

Điều quan trọng:
👉 Mạch ngừng luôn là “điểm yếu” về chống thấm vì:

• Bê tông ở đó không liền khối 100%, có ranh giới cũ – mới.

• Dễ có lỗ rỗng, mao quản, vi nứt dọc theo tiếp giáp.

• Nước sẽ chọn đường “dễ đi nhất” → chính là dọc theo mạch ngừng.

2. Băng cản nước là gì?

Băng cản nước (waterstop) là một dải vật liệu (thường là nhựa PVC mềm, cao su, hoặc vật liệu trương nở) được chôn vào trong bê tông tại vị trí khe/mạch để:

Chắn không cho nước đi xuyên qua khe/mạch đó.

Ở Việt Nam, phổ biến nhất là băng cản nước PVC:

• Làm từ nhựa PVC đàn hồi, bền nước, bền hóa chất.

• Có nhiều dạng mặt cắt (V, O, có bóng ở giữa, có gân 2 bên…).

• Được dùng để chèn vào khe co giãn và mạch ngừng bê tông.

Ví dụ sản phẩm cụ thể:

• Sofuco Waterbars V20 – chính là băng cản nước PVC dùng để chống thấm cho mạch ngừng thi công bê tông.

3. Vậy mối liên quan cụ thể giữa hai cái này là gì?

Có thể Tóm tắt trong một câu:

Mạch ngừng bê tông là “chỗ dễ thấm nước” → băng cản nước là “giải pháp chuyên dùng” để chống thấm tại chính chỗ đó.

Cụ thể hơn:

1. Vị trí sử dụng trùng nhau

   • Băng cản nước được thiết kế để đặt vào đúng mạch ngừng bê tông, các khe giữa 2 đợt đổ. 

   • Khi công trình có tầng hầm, bể chứa, tường chắn đất, bể nước…, gần như mặc định mạch ngừng nằm dưới mực nước đều phải có băng cản nước.

2. Cơ chế hỏng – cơ chế bảo vệ ăn khớp với nhau

   • Mạch ngừng hỏng như thế nào?

     • Nước đi men theo ranh giới bê tông cũ – mới.

     • Áp lực nước (hydrostatic) ép nước chảy qua các lỗ rỗng, mao quản tại mạch.

   • Băng cản nước chặn lại ra sao?

     • Băng cản nước nằm xuyên qua toàn bộ chiều dày kết cấu (tường, sàn, vách…).

     • Khi nước cố “chui” theo mạch ngừng, nó gặp một dải PVC liên tục chặn ngang → không đi qua được.

     • Hình dạng có gân, bóng giữa… làm đường nước phải đi vòng vèo, dài hơn rất nhiều → giảm áp, giảm lưu lượng, ngăn thấm.

3. Loại băng cản nước còn chia theo đúng loại mạch

   Theo các nhà cung cấp tại Việt Nam:

   • PVC dạng V

     • Thường dùng cho mạch ngừng không co giãn (tường/bản bê tông thông thường).

   • PVC dạng O, có “bóng” ở giữa

     • Thường dùng cho khe co giãn/ mạch có biến dạng (có chuyển vị tương đối).

   • Nhiều catalog ghi rõ: “Waterstop cho construction joint” vs “Waterstop cho expansion joint”.

   → Tức là chỉ cần anh nhắc đến mạch ngừng, là trong danh mục vật tư sẽ có hạng mục băng cản nước đi kèm.

4. Trong bản vẽ thiết kế, chúng gần như luôn đi cùng nhau

   • Trên bản vẽ kết cấu/chống thấm, tại các dòng ghi chú kiểu:

     • “Mạch ngừng bê tông: xử lý bằng băng cản nước PVC V…”

   • Nhiều dự án quy định rõ mọi mạch ngừng ở vị trí có thể bị ngập hoặc tiếp xúc nước phải bố trí waterstop.

4. Quy trình thi công: băng cản nước “ôm” lấy mạch ngừng như thế nào?

Để hiểu sự liên quan, nhìn quy trình là rõ nhất:

1. Định vị mạch ngừng

   • Kỹ sư/thiết kế chỉ rõ: mạch ngừng ở cao độ nào, vị trí nào, thường ở chỗ ít nội lực nhất có thể và thuận tiện thi công.

2. Đặt băng cản nước trước khi đổ bê tông đợt 1

   • Băng cản nước được:

     • Buộc vào cốt thép sao cho nằm đúng giữa bề dày kết cấu (hoặc theo yêu cầu bản vẽ).

     • Canh thẳng, tránh xoắn, tránh gấp khúc.

   • Sau đó đổ bê tông đợt 1, chỉ vùi kín một nửa chiều rộng băng cản nước (thường là nửa bên phía bê tông cũ).

3. Đổ bê tông đợt 2

   • Sau khi bê tông đợt 1 đạt cường độ yêu cầu và xử lý bề mặt mạch ngừng (tẩy sạch bùn, vữa yếu, tưới ẩm, quét hồ dầu nếu có yêu cầu):

   • Đổ bê tông đợt 2 → phần còn lại của băng cản nước được vùi kín, giờ nó nằm xuyên suốt giữa hai đợt bê tông.

4. Yêu cầu chất lượng

   • Đầm kỹ xung quanh băng cản nước để không bị rỗ tổ ong

   • Các đoạn nối băng cản nước phải hàn nhiệt hoặc nối bằng phụ kiện chuyên dụng để bảo đảm liên tục, không hở.

Kết quả:
👉 Mạch ngừng giờ không còn là “đường nước đi” nữa, vì đã có một “con đê PVC” đặt đúng giữa mạch.

5. Những chỗ có mạch ngừng bắt buộc nên dùng băng cản nước

Trong thực tế, băng cản nước thường được yêu cầu tại mạch ngừng của:

• Tầng hầm, hố thang máy, tường chắn đất.

• Bể nước sạch, bể PCCC, bể xử lý nước thải.

• Hồ bơi, đài nước, kênh dẫn, box culvert, hầm chui…

Lý do: đây đều là kết cấu tiếp xúc nước thường xuyên; nếu thấm tại mạch ngừng:

• Gây ẩm mốc, hư hỏng hoàn thiện.

• Ăn mòn cốt thép, giảm tuổi thọ kết cấu.

• Với bể chứa → mất nước, nhiễm bẩn, mất an toàn vệ sinh.

6. Một số hiểu nhầm thường gặp (và liên quan giữa hai khái niệm)

1. “Chỉ cần quét chống thấm là đủ, không cần băng cản nước?” → Sai trong nhiều trường hợp

   • Lớp quét, màng chống thấm thường nằm bên ngoài bề mặt bê tông,

   • Trong khi đường thấm mạnh nhất là dọc theo mạch ngừng bên trong kết cấu.

   • Băng cản nước chặn ngay trong lòng bê tông, là lớp “phòng ngự tuyến trong” rất quan trọng.

2. Nhầm mạch ngừng với khe co giãn

   • Cả hai đều có thể dùng băng cản nước, nhưng:

     • Mạch ngừng: do thi công ngắt quãng.

     • Khe co giãn: chủ động tạo khe, thường thấy có thêm sealant, tấm chèn, v.v.

   • Nhiều loại băng cản nước ghi rõ:

     • “Waterstop for construction joints”

     • “Waterstop for expansion joints”

3. Không phải mạch ngừng nào cũng bắt buộc có băng cản nước

   • Những mạch ngừng ở khu vực khô ráo, không tiếp xúc nước/ẩm lâu dài, có thể không dùng băng cản nước mà chỉ xử lý bề mặt, vữa không co, phụ gia… tùy thiết kế.

   • Nhưng hễ là mạch ngừng dưới cốt ±0.000, trong vùng có nước/ngầm thì hầu như luôn nên có băng cản nước.

Tóm lại mối liên quan

• Về bản chất:

  • Mạch ngừng bê tông = chỗ tiếp giáp bê tông cũ – mới, điểm yếu về chống thấm.

  • Băng cản nước = giải pháp chuyên dụng để chặn nước ngay tại điểm yếu đó.

• Về ứng dụng:

  • Băng cản nước được thiết kế, sản xuất, đặt tên, catalog… đều xoay quanh nhiệm vụ chính: chống thấm cho mạch ngừng và khe co giãn.

  • Trong thực tế thiết kế & thi công, nói tới mạch ngừng ở kết cấu giữ nước/chịu nước → gần như luôn đi kèm băng cản nước.